Spośród wszystkich narządów układu trawiennego trzustka zajmuje szczególne miejsce. Oprócz produkcji enzymów biorących udział w przetwarzaniu żywności, jest to jeden z głównych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Hormony wytwarzane przez ten gruczoł biorą udział w metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów.

Anatomia i topografia trzustki

U ludzi gruczoł ten znajduje się w jamie brzusznej, za żołądkiem i nieco w lewo. Ma kształt przecinka i różowo-szary kolor.

Żelazo ma swoją nazwę ze względu na osobliwości umiejscowienia w ciele: jeśli dana osoba leży na plecach, będzie znajdować się tuż pod żołądkiem. Istnieją trzy anatomiczne części gruczołu - głowa, tułów i ogon:

  1. Głowa przylega bezpośrednio do podkowy dwunastnicy. Na granicy głowy i ciała znajduje się wgłębienie w tkance, żyła wrotna przechodzi tutaj.
  2. Ciało narządu ma kształt trójkątnego graniastosłupa. Przednia ściana znajduje się w sąsiedztwie tylnej ściany żołądka i jest skierowana lekko w górę. Tylna ściana jest skierowana w stronę kręgosłupa. Jest w kontakcie z naczyniami jamy brzusznej i splotem słonecznym. Dolna ściana znajduje się poniżej krezki okrężnicy.
  3. Ogon ma kształt gruszki. Obok znajdują się bramy śledziony.

Dopływ krwi do organów odbywa się z kilku źródeł. Głowa otrzymuje pokarm z dolnej i górnej tętnicy trzustkowo-dwunastniczej. Ciało i ogon są zasilane krwią przez gałęzie tętnicy śledzionowej. Odpływ żylny odbywa się przez żyłę trzustkowo-dwunastniczą, skąd krew przepływa do układu żyły wrotnej.

Regulacja nerwowa odbywa się dzięki układowi współczulnemu i przywspółczulnemu. Parasympatyczna unerwienie reprezentowane jest przez gałęzie nerwu błędnego, współczulne - przez splot trzewny.

Struktura histologiczna narządu

Struktura histologiczna (tkankowa) gruczołu jest dość złożona i ma charakter pęcherzykowo-rurkowy. Cała substancja, z której składa się narząd, jest podzielona na małe segmenty. Pomiędzy zrazikami znajdują się naczynia krwionośne i nerwy. Ponadto istnieją małe przewody gruczołu, wzdłuż których zbierane są wydzieliny trzustkowe.

W oparciu o cechy i funkcje strukturalne cały narząd jest zwykle podzielony na dwie duże części - hormonalną i zewnątrzwydzielniczą .

Egzokrynna część trzustki składa się ze skupisk komórek - acini. Są częścią płatków. Acini są połączone systemem kanałów, który przypomina kształt drzewa. Kanały międzyżebrowe są gromadzone w międzyzębowych, a te z kolei przepływają do głównego kanału.

Część hormonalna jest reprezentowana przez wysepki Langerhansa. Te części trzustki są skupiskami sferycznych komórek - izolocytów. Zgodnie z morfologią i funkcjami komórki te są podzielone na kilka podtypów - komórki alfa, beta, delta, komórki D, komórki PP.

System przewodów trzustkowych

Narząd ma złożony układ przewodów, przez które sok wchodzi do jamy jelitowej.

Główny kanał, przechodzący przez cały narząd, nazywa się Virsungova. Ten przewód trzustkowy wpływa do światła dwunastnicy. W tym miejscu powstaje gładkie mięśnie - zwieracz, który zapobiega przedostawaniu się soku żołądkowego i żółci do gruczołu.

Długość przewodu Wirsung wynosi od 16 do 20 cm, szerokość waha się od 4 mm w głowie do 2 mm w ogonie. Kształt kanału najczęściej powtarza kształt gruczołu. Ale w niektórych przypadkach może mieć kształt korby lub litery S.

Z kolei wpływają do niego mniejsze kanały - międzyzębowe i śródbłonkowe. W kanale Wirsung można otworzyć od 30 do 50 wylotów mniejszych kanalików.

Wylot kanału Wirsung zwykle łączy się z wylotem choledochusa. W niektórych przypadkach otwory te można rozmieścić osobno w odległości 1–2 cm od siebie. Ta cecha anatomiczna nie jest uważana za wadę rozwojową i występuje u 20-30% całej populacji.

Wariantem budowy anatomicznej może być rozdzielenie przewodu Wirsunga na dwie gałęzie. Są one oddzielone od siebie i mają dwa otwory wylotowe. Takie wrodzone cechy są rzadkie.

W środkowej części głowy znajduje się dodatkowy przewód santorinium. U około jednej trzeciej populacji może otwierać się niezależnie w świetle dwunastnicy i tworzyć sutek santorinia, gdzie wydalane są enzymy. Jeśli wystąpi zanik przewodu głównego, dodatkowy przejmie jego funkcje. Między dodatkowym kanałem a światłem dwunastnicy znajduje się zwieracz Helly. Zapobiega cofaniu się soku trzustkowego i treści jelitowej do światła kanału.

Głowa gruczołu jest wyposażona we własny system kanałów wydalniczych. Istnieją trzy ich rodzaje - górny, dolny i ogólny. Kanały górne nie mają własnych kanałów wyjściowych i łączą się z kanałami dolnymi, tworząc wspólne kanały.

Udział w procesie trawienia

Egzokrynną (zewnątrzwydzielniczą) funkcją gruczołu jest wytwarzanie enzymów trawiennych. Są to biologicznie aktywne substancje, które przyspieszają rozkład białek, węglowodanów i tłuszczów. Komórki tworzące acini wytwarzają sok trzustkowy, który wraz z żółcią rozkłada jedzenie na najprostsze składniki i wspomaga jego wchłanianie.

W komórkach układu zewnątrzwydzielniczego wytwarzane są następujące enzymy:

  1. Trypsyna służy do rozkładu białek.
  2. Do rozkładu złożonych węglowodanów - amylazy, maltazy, inwertazy, laktazy.
  3. Do rozkładu tłuszczów - lipazy.

Natychmiast po dostaniu się bryły jedzenia do organizmu rozpoczyna się produkcja tych enzymów. Proces trwa od 7 do 12 godzin.

Ilość wytwarzanych enzymów zależy bezpośrednio od jakości żywności. Na przykład podczas jedzenia tłustych potraw zwiększa się produkcja lipazy itp.

Funkcja hormonalna

Funkcja wewnątrzwydzielnicza (hormonalna) polega na wytwarzaniu hormonów. W przeciwieństwie do enzymów trawiennych hormony nie są wydzielane do układu trawiennego, ale bezpośrednio do krwioobiegu, gdzie rozprzestrzeniają się po całym ciele i wpływają na narządy i układy . Każdy hormon jest wytwarzany przez swój typ komórki insulinowej:

  1. Komórki alfa są odpowiedzialne za syntezę hormonu glukagonu.
  2. Komórki beta wytwarzają insulinę.
  3. Komórki delta są odpowiedzialne za produkcję somatostatyny.
  4. Komórki D1 wytwarzają czynnik VIP (polipeptyd naczyniowo-jelitowy).
  5. Komórki PP syntetyzują polipeptyd trzustkowy.

Insulina i glukagon kontrolują metabolizm węglowodanów. Inne hormony zapewniają humoralną regulację organizmu. Ta metoda zarządzania homeostazą jest jedną z najprostszych i najwcześniej ewolucyjnych.

Anomalie w strukturze narządu

W wyniku zmian funkcji miąższu lub zaburzenia przewodów wydalniczych dochodzi do poważnych chorób układu pokarmowego.

Najczęstszym problemem jest zablokowanie głównego kanału wyjściowego lub dodatkowego. W takim przypadku prześwity kanałów rozszerzają się. W nich gromadzi się sok trzustkowy, co prowadzi do wzrostu obciążenia i rozwoju procesu zapalnego.

Wraz ze wzrostem średnicy przewodu Wirsung mogą rozwinąć się ciężkie choroby - ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki lub nowotwory złośliwe.

Patologia trzustki

Choroby trzustki są dziś dość powszechne. Wśród nich zwyczajowo wyróżnia się:

  1. Ostre zapalenie trzustki. Ta choroba występuje w wyniku zwiększonego wydzielania soku trzustkowego i niedrożności przewodów wydalniczych. Prowadzi to do trudności w uwalnianiu enzymów do dwunastnicy. W rezultacie enzymy zaczynają trawić własną tkankę gruczołu. Rozwija się obrzęk miąższu. Zaczyna naciskać na kapsułkę narządu. Dzięki dobremu ukryciu proces zapalny rozprzestrzenia się bardzo szybko. Chorobie towarzyszy ostry ból pasa w górnej części brzucha. Przyczyną choroby może być niezrównoważona dieta, nadużywanie alkoholu, choroba kamieni żółciowych.
  2. Martwica trzustki może stać się powikłaniem ostrego zapalenia trzustki. Ten stan charakteryzuje się rozwojem procesów nekrotycznych w tkance gruczołu. Zwykle patologii towarzyszy zapalenie otrzewnej.
  3. Przewlekłe zapalenie otrzewnej jest chorobą zapalną. Charakteryzuje się niewydolnością funkcji wydzielniczej narządu, stwardnieniem przewodów wydalniczych i tworzeniem się w nich kamieni. Choroba może być pierwotna (występuje w wyniku spożywania alkoholu przez narkotyki, niezrównoważonego odżywiania), wtórna - na tle innych procesów zakaźnych i zapalnych w organizmie. Na tle urazów może rozwinąć się pourazowe zapalenie trzustki.
  4. Torbiele tkanki gruczołowej mogą mieć inne pochodzenie - urazowe, zapalne, pasożytnicze.
  5. Guzy narządu mogą być zarówno aktywne hormonalnie, jak i nieaktywne. Guzy o aktywności hormonalnej - insulinoma, gastrinoma, glukagonoma - są rzadko diagnozowane. Zazwyczaj znajdują się, gdy u pacjenta zdiagnozowano cukrzycę. Guz w głowie gruczołu często wywołuje rozwój żółtaczki obturacyjnej.

Powikłaniem chorób trzustki może być poważna choroba endokrynologiczna - cukrzyca. Tej patologii układowej towarzyszą zaburzenia metabolizmu węglowodanów i tłuszczów. Aby ocenić stan gruczołu, stosuje się ultradźwięki, a także biochemiczne badanie krwi i moczu.

Kategoria:

Zdrowie